Hartenkruid (Meidoorn) zorgt goed van het hart

Genetisch ben ik belast met een licht verhoogde kans op hart en vaartziekte. Naast goede voeding om deze kans te verkleinen, zijn er ook (vergeten) medicinale kruiden en planten uit de natuur, die ondersteuning bieden bij het goed functioneren van het hart. De Meidoorn (crataegus monogyna) heeft dit al klinisch bewezen. Het is ook inzetbaar bij een te hoge of lage bloedruk. Als je ook naar de vorm van de vrucht kijkt, heeft het wat weg van een hart. Zo heeft de walnoot de vorm van hersenen. De natuur zit uniek in elkaar, we moeten het alleen weer weten te waarderen. Mocht je het willen toepassen, lees voor de veiligheid helemaal door tot het einde van dit artikel.

De Keltische levensboom (in Latijns: 'Crataegus Monogyna')

Ahh die prachtige Meidoorn springt er zo mooi uit in deze tijd van het jaar, die prachtige rode besjes spreken  tot de verbeelding. En ze kan heel oud worden, misschien niet zo oud als de ginko biloba, maar toch zeker wel 500 jaar. De oude Kelten dichtten haar een heilige status toe en legendes vertellen ons dat zij spontaan begon te groeien op de Glastonbury Tor, waar Joseph van Aramithrea tijdens de Kerstmis zijn staf in de grond plantte en de Heilige Graal aan Koning Arthur bracht. Onder de indruk van wat hij aanschouwde, wierp Koning Arthur zijn zwaard Excalibur in het meer van Avalon (wel bekend van de bekende boekenreeks) en liet zich tot het Christendom bekeren. Het Britse koningspaar krijgt nog steeds elk jaar een tak van de Meidoorn op kerstavond, omdat men zegt dat het voorspoed en nieuw leven brengt. 

Hartekruid

Mocht je zelf een Meidoorn hebben staan dan is het je vast opgevallen dat deze struik een plant van tegenovergestelden is. En zo niet, dan leg ik u graag uit waar ik dat op baseer. Als familie van de roos, en zoals de naam al doet vermoeden, heeft de meidoorn ook daadwerkelijk doorns, maar ze zitten goed verscholen in de oksels van het diepgroene blad of verstopt als spits uitgegroeide takjes. Bij het plukken van de felrode besjes in de herfst kan je je er lelijk aan verwonden. Echter zijn de bloesems in de lente dan weer wit met roze helmknoppen en de geur ervan heeft een harmoniserend effect. Die tegenstelling in de meidoorn geeft aan dat zij qua geneeskracht doet wat het zenuwstelsel nodig heeft, ze heeft een regulerende werking. Afhankelijk van wie haar benadert kan zij ofwel kalmeren, of juist stimuleren.

De Meidoorn werd vroeger ook wel Hartekruid genoemd, zowel de besjes als de bloesem hebben een ontspannende werking op het hart, dit doet zij door de toestroom van bloed in de bloedvaten te stimuleren. Zo zie je maar dat tegengestelden in de natuur ware vrienden kunnen zijn en onze lichaamsconstitutie hier zeer mee geholpen kan zijn. Het is eigenlijk zo simpel.

In Nederland komen twee soorten Meidoorn voor, namelijk de Eenstijlige Meidoorn (Crataegus monogyna) en de Tweestijlige Meidoorn (Crataegus laevigata). Ze behoren tot de Rozenfamilie (Rosaceae). Het is een struik of kleine boom met diep ingesneden bladeren met ondiep gezaagde bladraden. Bij de eenstijlige variant zijn de bladeren tot ongeveer het midden van het blad ingesneden, terwijl de bladeren van de tweestijlige variant tot ongeveer op één derde van het blad zijn ingesneden. Van mei tot juni bloeit de struik met schermvormige bloemtrossen die wit tot roze van kleur zijn. De bloemetjes hebben vijf kelkbladen en vijf kroonbladen. De Eenstijlige Meidoorn heeft (uiteraard) één stijl en violette meeldraden. De Tweestijlige Meidoorn heeft twee stijlen en rode meeldraden. In de herfst vormt de plant kleine steenvruchten die rood van kleur zijn en enigszins ovaal van vorm.

-De Meidoorn is echter niet alleen een geneeskrachtige plant. Ook culinair is het een veelzijdig ingrediënt.-

Medicinaal worden de bloemen, bladeren en bessen gebruikt. De Meidoorn is een belangrijke plant voor de natuurlijke behandeling van klachten aan hart- en bloedvaten. Vooral de aanwezige flavonoïden, zoals oligomere proanthocyaniden en vitexinerhamnoside spelen hierin een rol. De flavonoïden, etherische olie en crataeguszuren (dit is een planteigen zuur, uniek voor de meidoorn dus) die volop in de meidoorn aanwezig zijn ontspannen het hart en verwijden de bloedvaten, waardoor de doorbloeding verbetert en het hart goed kan functioneren.  Klinische studies hebben aangetoond dat Meidoorn een sterke regulerende werking heeft op de hartspier, de bloeddruk en de bloedsuikerspiegel. Het versterkt de hartslag en verwijdt de bloedvaten, waardoor de bloedcirculatie gestimuleerd wordt. Hierdoor kan de bloeddruk dalen en de rust wederkeren. De spieren van het hart worden versterkt en schoongemaakt. Vooral bij beginnende hartzwakte (hartritmestoornis) is het goed inzetbaar. Je kunt het zowel inzetten bij hoge bloeddruk als bij lage bloeddruk en bloeddrukschommelingen, aderverkalking en hartkramp. Ditzelfde geldt voor de bloedsuikerspiegel. Daarom wordt het bijvoorbeeld toegepast bij diabetes en hypo- en hyperglykemie. Ook mensen met andere bloedsomloopstoornissen, zoals winterhanden en –voeten, atherosclerose, Ziekte van Raynaud, duizeligheid, etc. kunnen er baat bij hebben. Daarnaast werkt Meidoorn kalmerend op het zenuwstelsel bij stress, angst en gespannenheid. Het bevorderen van de mentale gemoedsrust. Dit is slechts een kleine greep uit de medicinale toepassingen.

Hoewel het een relatief veilig kruid is dat vaak ook samen met reguliere hartmedicatie gebruikt kan worden, raad ik je aan om Meidoorn als medicijn altijd in overleg met een huisarts of fytotherapeut te gebruiken.

De Meidoorn is echter niet alleen een geneeskrachtige plant. Ook culinair is het een veelzijdig ingrediënt. Hoewel de bessen het meest gebruikt worden, kan je ook de bladknoppen, jonge bladeren, bloemknoppen en bloemen in de keuken toepassen. Van het blad en de bladknoppen kan je bijvoorbeeld salade, kruidenthee of wijn maken. De bloemknoppen kan je als kappertjes inleggen of stoven als groente. De bloemetjes zijn dan weer een mooie toevoeging aan salades of toetjes of als smaakmaker in thee en wijn.

Voor de onderstaande recepten worden Meidoornbessen gebruikt. Deze smaken zoet, maar ook wat melig. Dat maakt dat ze rauw niet zo lekker zijn. Meestal worden ze verwerkt tot jam, gelei en moes of gebruikt als smaakmaker in herfststoofpotten. Uiteraard kan je er ook wijn, likeur of kruidenthee mee maken.

-Het bevorderen van de mentale gemoedsrust-

Zelf medicinale jam van meidoorn besjes maken

Maar, vraag je je dan af, hoe breng je dat in de praktijk? Je kan bijvoorbeeld heel goed een lekkere jam van de besjes maken, die tegelijkertijd een weldadig medicijn voor het hart is. Maar hier is wel enige oplettendheid geboden, want de pitjes in de bessen bevatten een glycoside die funest is voor de dunne darm. Op zich geen ramp, want als je de besjes kookt dan komt het vruchtvlees vanzelf los van de pitjes, daarna goed afzeven dus! En tijdens het plukken nooit zomaar een besjes in je mond stoppen. 

Hieronder volgt een stapsgewijs recept dat je kan volgen

Ingredienten: 750 grams meidoorn besjes, 250 gram (gelei) suiker en 1 citroen.

Stap 1: Determineren. In de herfst kan je de Meidoorn herkennen aan het diep gelobde blad, de doorns en de felrode besjes die in klusters aan de takken hangen. Je kan een besje plukken en even tussen je vingers fijn drukken. Als je hierin 1 grote pit aantreft dan weet je dat je een Meidoorn te pakken hebt. Je kan de Meidoorn ook herkennen aan de omgeving waarin zij groeit, ze houdt zowel van de zon als van een bosrijke omgeving, daarom groeit ze vaak aan de randen van bossen, maar soms ook aangeplant op droge grond (echter produceert ze dan minder bessen).

Stap 2: Ga eropuit op een mooie zonnige en droge dag, bij voorkeur samen met iemand die je kan helpen plukken, en neem een scherp schaartje voor jullie beiden mee. Knip de meidoorn besjes rechtsreeks van de tak, net boven de kroon van de vruchtjes. Het is geen enkel punt als daarbij wat twijgjes van de tros meekomen, die koken er vanzelf af. Je hebt ongeveer 750 gram bessen nodig voor een grote pot jam waar je even mee vooruit kan.

Stap 3: Was de besjes en stop ze eventueel een paar dagen in de vriezer, dat maakt de besjes net even wat zoeter. In de regel zijn meidoorn bessen ietwat zurig en melig, maar door het toevoegen van suiker merk je daar weinig tot niks van. Als je minder suiker wil gebruiken dan is eerst invriezen een goede optie.

Stap 4: Kook de besjes in een beetje water (zodat ze net onder staan en het geheel niet kan droog koken). Het duurt ongeveer 30-40 min tot de besjes uit elkaar zijn gevallen en de pitjes en steeltjes los zijn gekomen van het vruchtvlees.

Je kan er tijdens het koken ook voor kiezen om er een kaneelstokje of vanille aan toe te voegen, dit geeft de jam een lekkere herfstige smaak en laat je huis heerlijk ruiken.

Stap 5: Haal het geheel door een fijne zeef en zet er een pot onder om het vocht met het opgeloste vruchtvlees op te vangen. Het is een vrij dikke en troebele substantie dus ik laat het een half uurtje staan. Het is de bedoeling dat alle pitjes en alle steeltjes in de zeef achterblijven.

Stap 6: Zet het afgetrokken vocht weer terug op het fornuis, deze keer ontdaan van de pitten en steeltjes, en voeg er al roerende suiker aan toe. Laat het geheel 5-10 minuten op hoog vuur zachtjes pruttelen, totdat je merkt dat het wat dikker en stijver wordt. Als je geleisuiker gebruikt zal je merken dat dit sneller gaat, maar niet iedereen houdt van gelei omdat het van dierenbotten wordt gemaakt. 

Stap 7: Als je jam de gewenste dikte heeft bereikt kan je het warm en wel in een schone pot doen en er eventueel wat citroensap aan toevoegen. Het citroensap zorgt ervoor dat je jam langer houdbaar is, maar in de regel is het altijd verstandig de jam (na het afkoelen) in de koelkast te bewaren. Als je geleisuiker gebruikt zit er vaak peptine in, dit zorgt ook voor conservering.

Stap 8: Dit is misschien wel het allerleukste. Geniet van je jam op een broodje tijdens het ontbijt, gewoon omdat het lekker is. Of neem een lepeltje wanneer je acuut last hebt van hartkloppingen of extreme nervositeit, de besjes in de jam hebben direct een ontkrampende werking op zowel het hart als het zenuwstelsel.

Let op! Bij hartaandoeningen zoals hartritme stoornis, angina of stenose is een hogere dosering vereist dan een lepeltje jam, dan zijn er uiteraard andere mogelijkheden, zoals de hogere concentratie aan werkzame stoffen in een tinctuur genaamd 'Crataegus'. Je kan die onder andere bestellen bij Lavendula of Het Kruidenrijk. 

Als je reeds allopathische hart medicatie gebruikt of andere gezondheidsklachten hebt is het altijd raadzaam eerst contact met je (huis) arts op te nemen voordat je begint aan de Meidoorn tinctuur.