Onnodig jaarlijks vele doden door bacterieresistentie. Waarom blijft Nederland achter?

Bacteriofagen, ook wel fagen genoemd, zijn virussen die specifiek bacteriën infecteren. Ze bestaan uit genetisch materiaal (DNA of RNA) omgeven door een eiwitmantel. Bacteriofagen hechten zich aan de bacteriële celwand, dringen de bacterie binnen en gebruiken de bacteriële cellulaire mechanismen om zich te repliceren. Dit kan leiden tot de dood van de bacterie, wat fagen potentieel nuttig maakt in de strijd tegen bacteriële infecties. Ze worden ook onderzocht voor toepassingen in de geneeskunde, zoals bacteriofaagtherapie, als alternatief voor antibiotica.

Op 26 mei had ik hierover al een blog .  Ondertussen zijn er meer ontwikkelingen hierin, ook in Nederland? 

In 1923 bestudeerde George Eliava, hoofd van het centraal bacteriologisch laboratorium in Tbilisi in Georgië de cholerabacterie in monsters die hij nam uit de rivier de Mtkvari. Na drie dagen bleek de bacterie verdwenen en Eliava legde de link met de door d'Hérelle ontdekte bacteriofagen. 

In Rusland, Georgië en Oekraïne past men het al sinds 1923  bacteriofagen toe, met veel succes. Vooral in Georgië liggen diverse bacteriofagen standaard bij de apotheek op de plank. In Georgië worden bacteriofagen gebruikt als een behandeling voor bacteriële infecties. Het land heeft een lange geschiedenis van onderzoek naar en toepassing van fagen, vooral in de Tbilisi Bacteriophage Institute. Hier worden fagen ontwikkeld en toegepast om infecties te bestrijden, vooral in gevallen waar antibiotica niet effectief zijn. Dit maakt Georgië een pionier op het gebied van bacteriofaagtherapie, en het heeft de aandacht getrokken van wetenschappers en medische professionals wereldwijd die geïnteresseerd zijn in alternatieven voor traditionele antibiotica.

Maar wist je dat ze ook in Amerika, Australië, België, Canada, Noorwegen, Polen en in Zwitserland worden toegepast?

In Zwitserland worden bacteriofagen op verschillende manieren gebruikt en onderzocht, zowel in de medische als de voedselindustrie. Hier zijn enkele belangrijke toepassingen:

1. Fagotherapie: Dit is een therapievorm waarbij bacteriofagen worden gebruikt om bacteriële infecties te behandelen. In Zwitserland zijn er onderzoeken en klinische proeven die zich richten op het gebruik van fagen voor de behandeling van infecties die moeilijk te bestrijden zijn met traditionele antibiotica. Dit kan vooral nuttig zijn bij multiresistente bacteriën.

2. Onderzoek en ontwikkeling: Zwitserse universiteiten en onderzoeksinstellingen werken aan het begrijpen van de biologie van bacteriofagen, hun interacties met bacteriën en hun potentieel als therapeutische middelen. Dit omvat ook het ontwikkelen van nieuwe fagen en het optimaliseren van fagentherapieën.

3. Voedselveiligheid: Bacteriofagen worden ook gebruikt in de voedingsindustrie om schadelijke bacteriën te bestrijden die voedselvergiftiging kunnen veroorzaken. Dit kan bijvoorbeeld inhouden dat fagen worden toegepast op vlees, zuivel of andere voedingsmiddelen om de groei van pathogene bacteriën te remmen.

4. Biotechnologie: Fagen worden onderzocht voor gebruik in biotechnologische toepassingen, zoals het ontwikkelen van diagnostische tools of als een manier om bacteriën te volgen in verschillende omgevingen.

5. Regulatoire goedkeuring en ethiek: De toepassing van bacteriofagen in de klinische praktijk en de voedselindustrie vereist goedkeuring van regelgevende instanties. In Zwitserland worden de veiligheid en effectiviteit van fagentherapieën en -toepassingen zorgvuldig geëvalueerd.

De belangstelling voor bacteriofagen is de afgelopen jaren toegenomen, vooral vanwege de groeiende bezorgdheid over antibioticaresistentie, waardoor de ontwikkeling en toepassing van fagen als een veelbelovende optie wordt gezien.

Jaarlijks vele doden door bacterieresistentie!

Men verwacht dat steeds meer bacteriën resistent worden voor antibiotica. De Britse overheid waarschuwde enkele jaren geleden al voor het probleem. En ook de WHO ziet de bacterieresistentie als een bedreiging. Niet alleen voor zieke mensen maar ook voor diegenen die nu nog gezond zijn. Elk jaar overlijden er 700.000 mensen door antibioticaresistentie, aldus het WHO, en naar verwachting zullen in 2050 jaarlijks 10 miljoen mensen overlijden door diezelfde antibioticaresistentie. 

Waarom blijft Nederland achter?  In het stuk staat o.a.: "Behoudens in het Eliava centrum in Tblisi, Georgië, worden bacteriofagen echter zelden toegepast in de behandeling van patiënten. Dat komt omdat de werkzaamheid van deze therapie niet is vastgesteld met deugdelijk wetenschappelijk onderzoek, bijvoorbeeld in grote, goed opgezette studies waarbij patiënten gerandomiseerd worden voor behandeling met bacteriofagen of placebo". 

Vreemd, als je leest dat het zelfs op de plank bij de apotheek ligt, dit al ruim een eeuw in Georgië wordt toegepast. Welk bericht is dan het juiste? Welk bewijs wil men dan, of wil Nederland zelf weer het wiel uitvinden en lopen we wederom weer achter de feiten aan? 

Start het UMCG een eerste onderzoek in naar toepassing bacteriofagen op 28 nov. 2023. In Belgie zijn ze al een stap verder op 4 juni 2024 staat er een artikel in de tijd, "therapie met ‘bacterie-etende’ virussen geneest infecties". Nu Nederland nog, waar wachten we op? Lees ook het Pdf Ned Tijdschr Med Microbiol 2024; 32: nr 3  .